Ortak girişim, iki veya daha fazla şirketin belirli bir hedefe ulaşmak için kaynaklarını ve uzmanlıklarını bir araya getirdiği stratejik bir iş birliği modelidir. Bu modelde, işletmeler bireyselliklerini ve yasal bağımsızlıklarını korurken, belirli bir ticari operasyonu yürütmek için aynı yön ve kurallar altında birlikte hareket ederler.
Ortak girişimlerin temel amacı, bu birliktelikten mümkün olan en yüksek karı elde etmektir. Özellikle yeni bir pazara girmek, yeni bir ürün geliştirmek veya belirli bir hizmeti iyileştirmek gibi hedefler için ortak girişimler sıklıkla tercih edilir.
Dünyada bugüne kadar birçok şirket Joint Venture modeli ile hedeflerine ulaşmak için kaynaklarını ve uzmanlıklarını bir araya getirmiştir. Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak:
- Caradigm (Microsoft Corporation + General Electric): Microsoft’un sağlık istihbarat ürününü GE’nin sağlık teknolojileriyle entegre etmek için kurulan bir ortak girişim
- Hulu (NBC Universal + Providence Equity Partners + News Corporation + The Walt Disney Company): Başlangıçta bu dört şirketin programlarını yayınlamak için tasarlanan, daha sonra kendi programlarını da geliştiren bir platform
- Barnes & Noble + Starbucks: Barnes & Noble kitapçılarına yerleştirilen Starbucks kafeleri, her iki şirkete de fayda sağlayan bir ortak girişim örneğidir.
- Fiat Chrysler + Google: Kendi kendini süren arabalar geliştirmek için kurulan bir ortak girişim
- Samsung + Spotify: Spotify’ı Samsung cihazlarda kullanmayı kolaylaştırmak için yapılan bir anlaşma
- SabMiller + Molson Coors: MillerCoors, Molson ve SabMiller arasındaki tüm bira markalarını ABD ve Porto Riko’da dağıtmak için kurulan bir ortak girişim
- Ford + Toyota: Hibrit kamyonlar geliştirmek için işbirliği yapan iki otomobil devi
Ortak Girişim Türleri
Ortak girişim modelleri, amaçlarına ve yapılarına göre çeşitlilik gösterir. Başlıca türlerine bakacak olursak:
- Proje Bazlı Ortak Girişimler: Belirli bir projenin geliştirilmesi amacıyla sınırlı bir süre için kurulan ortak girişimlerdir.
- Yatırım Ortak Girişimleri (YİD – Yap/İşlet/Devret): Zaman içinde belirli faaliyetleri geliştirebilecek bir şirket kurmak amacıyla oluşturulan ortak girişimlerdir.
- Konsantre Tip Ortak Girişimler: Katılımcı şirketlerin, ortaya çıkan yeni şirkette varlıklarını veya iş çekirdeklerini merkezileştirdiği ortak girişimlerdir.
- Ortak Yatırım Ortak Girişimleri: Her bir şirketin para veya mal katkısıyla karakterize edilen, yeni pazarlara giriş ve ölçek ekonomileri gibi avantajlarla daha yüksek kar elde etmeyi amaçlayan ortak girişimlerdir.
- Stratejik İttifaklar: Sermaye katkısı gerektirmeyen, her bir şirketin özelliklerinin ve yeteneklerinin bir araya getirildiği ortak girişim modelleridir.
- Personel/Kişi Temelli Ortak Girişimler: Uzmanlık ve becerileri olan personelin ortak bir projeye dahil edildiği ortak girişimlerdir. Örneğin, bir yazılım uygulaması geliştirmek için bir araya gelen programcılar veya tarihi bir binayı restore etmek için birleşen mimarlar gibi düşünülebilir.
- Donanım/Ekipman Temelli Ortak Girişimler: Teknoloji veya makine paylaşımını içeren ortak girişimlerdir. Bir şirket düşünelim, yeni bir mobilya hattı üretmek için gerekli donanıma sahip olmayan bu şirketin, bu donanıma sahip olan ancak tasarımcıları olmayan başka bir şirketle ortaklık kurması buna örnektir.
- Sermaye Ortak Girişimleri (EJV): Katılımcı şirketlere göre kendi tüzel kişiliğine sahip yeni bir şirketin kurulmasını içeren ortak girişim modelidir.
- Sözleşmeye Dayalı veya Sermaye Katkısız Ortak Girişimler (CJV): Yeni bir şirket kurmadan ortak faaliyet yürütmek amacıyla şirketlerin iş birliği yaptığı modeldir.
Ortak Girişimlerin Avantajları
- Risk ve Maliyet Paylaşımı: Ortak girişimlerde riskler ve maliyetler ortaklar arasında paylaşılır, bu da bireysel olarak üstlenilmesi gereken yükü azaltır.
- Yeni Pazarlara ve Dağıtım Ağlarına Erişim: Ortak girişimler, yerel bir işletme ile ortaklık kurarak yabancı bir pazara girmek veya belirli bir hedef kitleye ulaşmak için etkili bir yol olabilir.
- Artan Kapasite ve Kaynaklara Erişim: Ortak girişimler, şirketlerin uzman personel, teknoloji ve finansman gibi daha fazla kaynağa erişimini sağlar.
- Ölçek Ekonomileri: Ortak girişimler, şirketlerin üretim maliyetlerini düşürmelerini ve rekabet güçlerini artırmalarını sağlar.
- Teknolojik Uzmanlık ve Fikri Mülkiyete Erişim: Şirketler, ortak girişimler aracılığıyla, aksi takdirde erişemeyecekleri teknik uzmanlığa ve fikri mülkiyete erişebilirler.
- Esneklik: Ortak girişimler, belirli bir süre veya proje için kurulabilir ve her iki taraf için de sınırlı bir taahhüt ve riski temsil edebilir.
Ortak Girişimlerin Riskleri
- Hedef Uyuşmazlığı: Ortak girişimin hedefleri net bir şekilde belirlenmez ve tüm taraflarca benimsenmezse, anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir.
- Kültür ve Yönetim Tarzı Farklılıkları: Farklı kültürlere ve yönetim tarzlarına sahip ortaklar arasında entegrasyon ve işbirliği zorlukları yaşanabilir.
- Eşitsiz Katkı: Ortaklar, uzmanlık, yatırım veya varlıklar açısından eşit olmayan katkılarda bulunursa dengesizlikler ortaya çıkabilir.
- Yasal Sorumluluk: Ortak girişimde bir sorun yaşandığında, her iki taraf da sorumlu tutulabilir.
- Kar Paylaşımı Anlaşmazlıkları: Kar paylaşımı düzenlemesi, bir tarafı veya diğerini yeterince telafi etmiyorsa sorunlara yol açabilir.
Ortak Girişim Sözleşmesi
Ortak girişim sözleşmesi, ortak girişimin başarısı için kritik öneme sahiptir. Bu sözleşme, tarafların tüm hak ve yükümlülüklerini belirlemeli ve ortak girişimin amaçları, ortakların ilk katkıları, günlük operasyonlar, kar paylaşımı ve zararların sorumluluğu gibi konuları açıkça ele almalıdır.
Ortak Girişim İlişkisinin Yönetimi
İletişim ve Şeffaflık: Ortak girişimin başarısı için açık iletişim ve şeffaflık olmazsa olmazdır. Düzenli toplantılar, bilgi paylaşımı ve ortak hedeflere odaklanma, güven ve işbirliğinin geliştirilmesine yardımcı olur.
Performans İzleme: Ortak girişimin performansının düzenli olarak izlenmesi ve değerlendirilmesi gerekir. Net performans göstergeleri belirlemek, potansiyel sorunların erken tespit edilmesini ve gerekli ayarlamaların yapılmasını sağlar.
Esneklik: Ortak girişim, değişen koşullara uyum sağlayabilecek kadar esnek olmalıdır. Hedeflerin ve işleyişin düzenli olarak gözden geçirilmesi, ortak girişimin uzun vadeli başarısına katkıda bulunur.
Anlaşmazlık Çözümü: Ortak girişim sözleşmesinde, anlaşmazlıkların nasıl çözüleceğine dair net prosedürler belirlenmelidir.
Ortak Girişimin Sona Ermesi
Ortak girişimler, belirli bir projeyi tamamladıklarında veya ortaklık sona erdiğinde doğal olarak sona erebilir. Ortak girişim sözleşmesinde, ortak girişimin sona ermesi durumunda ne olacağı, fikri mülkiyetin nasıl paylaşılacağı, gizli bilgilerin nasıl korunacağı ve devam eden yükümlülüklerin nasıl ele alınacağı gibi konular belirtilmelidir.
Başarılı bir ortak girişimin anahtarı, ortakların birbirini tamamlayan güçlü yönlere, uyumlu hedeflere ve güçlü bir iş birliği kültürüne sahip olmasıdır.
Ortak girişim modeli, doğru şekilde yapılandırıldığında ve yönetildiğinde, şirketlerin büyümelerini hızlandırmaları, risklerini azaltmaları ve yeni fırsatlara erişim sağlamaları için güçlü bir araç olabilir.